اگزما چیست؟

واژه اگزما به دسته ای از بیماری ها گفته می شود که ساختار بافت شناسی مشابهی دارند و در درجه های کمتر، تظاهرات بالینی مشابه دارند. کلمه اگزما، واژه ای یونانی و به معنای جوشیدن و سرریز شدن است. در بعضی اگزماها در صورتی که التهاب به اندازه کافی شدید باشد که معمولا در فاز حاد سیر بیماری اتفاق می افتد، وزیکول هایی دیده می شوند (مانند پمفولیکس، آلرژی تماسی و اگزمای آتوپیک). این وزیکول ها ممکن است قبل از مراجعه بیماری از بین بروند، بنابراین بهتر است در زمان شرح حال گیری، در مورد آن ها نیز پرسش شود.

حتی اگر تاولی وجود نداشته باشد، مقاطع بافت شناسی اگزما نشان دهنده وجود مایع بین سلول های کراتینوسیت است که بین آن ها فاصله ایجاد می کند. این تجمع مایع در اپی درم، ظاهری شبیه اسفنج ایجاد می کند، از این رو به نمای بافت شناسی آن اسفنجی شدن گفته می شود. تمام بیماری های مختلفی که اگزما نامیده می شوند، باید نمای اسفنجی شدن اپی درم، همراه با درجه هایی از التهاب اطراف عروق خونی سطحی را داشته باشند.

آیا اگزما همان درماتیت است؟

بله و خیر. درماتیت مفهوم گسترده تری دارد که به عبارت ساده به معنای التهاب پوست است. تمام اگزماها، درماتیت هستند، ولی بسیاری از بیماری ها که در دسته بندی درماتیت قرار می گیرد، اگزما نیستند (مانند درماتیت هرپتی فرم). بیشتر انواع مختلف اگزما را می توان درماتیت نیز نامید. در گذشته وقتی روند ایجاد اگزما به علت تماس با ماده محرک یا حساسیت زا در محیط کار ایجاد می شد، به عنوان درماتیت تماسی تلقی می شد. به طور کلی بهتر است برای اجتناب از زمینه های اشتباه برانگیز، در چنین شرایطی از واژه اگزما استفاده کرد.

بسیاری از متخصصین پوست، گاهی به علت اینکه ممکن است علایم بالینی خفیف باشند (مانند پوست خشک خارش دار) در تظاهرات پوستی آتوپی (غیر از کهیر) از واژه درماتیت به جای اگزما استفاده می کنند ولی نامگذاری این بیماری به اسم اگزمای آتوپیک نیز قابل قبول است.

به هر حال برای بعضی از انواع اگزماها (مانند درماتیت پوشک، فتودرماتیت و نورودرماتیت) استفاده از واژه درماتیت معمول است اما برای سایر موارد (مانند اگزمای آستئاتوتیک) واژه اگزما ارجح است. در موارد دیگر (مانند سبورئیک، دیسکوئید (نومولار) وثقلی)، واژه اگزما و درماتیت هر دو قابل استفاده است. از این رو، وضعیت هنوز بسیار گیج کننده است و بهتر است همواره اصطلاحاتی که به طور شایع تر در منطقه کاری شما مورد استفاده قرار می گیرد پیدا کنید و مطمئن شوید که بیماران واژه های مورد استفاده شما را درک می کنند.

آیا روش ساده ای برای طبقه بندی اگزما وجود دارد؟

متاسفانه خیر، محرک ها و علل قابل شناسایی زیادی برای ایجاد اگزما وجود دارد: بعضی از دنیای خارج هستند (مانند موارد محرک، آلرژی و عفونت باکتریایی) و بقیه به فرد مبتلا به اگزما بستگی دارد. برای مثال، استعداد ژنتیکی برای ابتلا به اگزما، آسم و تب یونجه، فشار بالا در وریدهای اندام تحتانی و واکنش نشان دادن به موقعیت های پراسترس از این موارد هستند. این عوامل محرک، مستقل از یکدیگر هستند، از این رو گاهی اوقات ممکن است چند عامل اهمیت پیدا کند. با نگاه دقیق به تمام موقعیت ها، در می یابیم هنوز افرادی وجود دارند که ما نمی دانیم به چه علت دچار اگزما شده اند. در چنین مواردی اغلب این امکان وجود دارد که اگزما را در مفهوم توصیفی طبقه بندی کنیم و براساس بیماران مشابه قبلی، اطلاعاتی در مورد بهترین راه درمان این بیماران به دست بیاوریم.

علاوه بر نامگذاری صحیح انواع اگزما، معمولا طبقه بندی اگزما بر اساس دوره زمانی و شدت آن نیز به درمان کمک می کند: اگزمای حاد به این معناست که شروع بیماری سریع بوده است اما دوره آن کوتاه و شاید شدید بوده است؛ اگزمای مزمن به این معناست که برای مدت طولانی ادامه دارد. این دوره زمانی ممکن است شواهد بیشتری در مورد محرکی که در این میان نقش داشته است، در اختیار ما قرار دهد. از این رو، هر چند طبقه بندی ما ناکامل است ولی برای کمک به تحقیق و درمان مفید، طراحی شده است.