عوامل ایجاد سرطان رحم
مه شو: طبق آمارهای ارائه شده توسط مراجع بهداشتی ایران، هر سال به تعداد افراد مبتلا به سرطان رحم در ایران اضافه می شود و به نظر می رسد.
اما این بیماری، فضای چندانی را در برنامههای تبلیغی هفته مبارزه با بیماری سرطان به خود اختصاص نداده است. به نظر میرسد این موضوع تا حدی به رابطه شیوه انتقال عامل اصلی بروز بیماری با فعالیتهای جنسی مرتبط باشد که معمولاً در مباحث داخل ایران تابو بوده و از اولویت برخوردار نیستند.
عفونت ویروس پاپیلومای انسانی
مهمترین عامل زمینهساز بروز بیماری سرطان دهانه رحم ابتلا به عفونت ویروسی پاپیلومای انسانی یا همان HPV است.
HPV به گروهی از ویروسها گفته میشود که شامل حدود ۱۵۰ نوع مختلف هستند و گروهی از آنها منجر به ایجاد پاپیلوما، وارت یا زگیل میشوند. HPV سلولهای سطحی پوست را در نواحی تناسلی، مقعد، دهان و حلق و حتی دست و پا گرفتار میکند.
انواع ویژهای از HPV منجر به بروز زگیلهایی در نواحی تناسلی میشوند که دو نوع شش و ۱۱ مهمترین آنها هستند. زگیلهای ناشی از این دو نوع ویروس ممکن است بسیار کوچک بوده و یا به بزرگی چند سانتیمتر باشند. این ویروسها تحت عنوان ویروسهای کمخطر نامیده میشوند. چون ارتباطی با بروز بیماری سرطان دهانه رحم ندارند.
اما گروهی دیگر از انواع ویروسهای HPV به ویژه انواع ۱۶ و ۱۸ ارتباط مستقیمی با انواع سرطانهای ناحیه تناسلی و بهخصوص سرطان دهانه رحم دارند. پزشکان بر این باورند که ابتلا به این عفونتها مرحله اول ایجاد سلولهای پیشسرطانی است.
HPV از طریق تماس پوست با پوست در نواحی آلوده بدن رخ میدهد. تماس جنسی از طریق واژن، مقعد و یا حتی سکس دهانی همگی میتوانند منجر به انتقال ویروس شوند. توجه داشته باشید که برای انتقال ویروس نیازی به برقراری رابطه جنسی نیست بلکه تنها تماس پوست به پوست در نواحی آلوده ذکر شده میتواند سبب انتقال ویروس شود.
ابتلا به عفونت HPV موضوع رایجی است و در اغلب موارد، بدن انسان خود به خود موفق به نابود کردن ویروس میشود. اما گاهی این عفونت در بدن باقی مانده و به صورت مزمن در میآید. در چنین شرایطی و به ویژه اگر نوع عفونت از گونههای ۱۶ و ۱۸ ویروس باشد میتواند در گذر زمان به سرطان دهانه رحم منجر شود.
مصرف دخانیات
احتمال بروز سرطان دهانه رحم در زنانی که دخانیات مصرف میکنند دو برابر افراد عادی است. مصرف انواع دخانیات بدن را در مواجهه با گروه کثیری از مواد شیمیایی ایجادکننده سرطان، قرار میدهد. این مواد از طریق ریه جذب بدن شده و به وسیله جریان خون به بخشهای مختلف بدن منتقل میشوند.
دانشمندان معتقدند این مواد شیمیایی میتوانند ساختار ماده ژنتیکی سلولها را دچار آسیب کرده و منجر به بروز سرطان شوند. علاوه بر این دخانیات، قدرت ایمنی بدن را در مقابل ویروس HPV کاهش داده و از این طریق نیز به صورت غیر مستقیم در بروز سرطان ایفای نقش میکند.
ضعف سیستم ایمنی
آمارها نشان میدهد میزان بروز سرطان دهانه رحم در افراد دچار نقص سیستم ایمنی از جمله مبتلایان به ایدز بیشتر است. ضعف سیستم ایمنی در این بیماران علاوه بر کاهش توان مقابله با ویروس، سبب ناتوانی بدن در مبارزه با سلولهای سرطانی در مراحل اولیه شده و منجر به پیشرفت بیماری میشود.
گروه تحت خطر دیگر، زنانی هستند که به دلایل مختلف از جمله ابتلا به بیماریهای خودایمنی، از داروهای تضعیفکننده سیستم ایمنی استفاده میکنند. این افراد نیز با همان مکانیسمهای ذکر شده در خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند.
مصرف طولانیمدت قرصهای ضدبارداری
مصرف طولانیمدت قرصهای ضدبارداری خوراکی سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم میشود. بر اساس مطالعات انجامشده هرچه طول مدت مصرف این قرصها بیشتر باشد میزان خطر نیز افزایش مییابد. اما با قطع دارو، این خطر مجدداً کاهش خواهد یافت. به عنوان مثال در یکی از مطالعات میزان خطر ابتلا در زنانی که به مدت پنج سال قرصهای ضد بارداری مصرف کرده بودند به دو برابر افزایش یافت اما ۱۰ سال پس از قطع مصرف قرصها، دوباره میزان این خطر به حالت اولیه برگشت.
البته نقش احتمالی قرصهای ضدبارداری در ایجاد سرطان دهانه رحم به هیچ عنوان به معنی نفی سایر فواید آنها از جمله کمک به تنظیم خانواده و پیشگیری از بارداری نیست. بلکه بسته به شرایط و اولویتها هر شخصی میتواند با کمک پزشک یا مشاور بهداشتی خود بهترین برنامه کنترل حاملگی را برای خود انتخاب نماید.
عوامل مرتبط با حاملگی و زایمان
تعداد دفعات حاملگی سه بار یا بیشتر از آن خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش میدهد. دلیل این افزایش هنوز به صورت قطعی مشخص نیست اما چند فرضیه در این زمینه مطرح است.
یکی از این فرضیهها اشاره به این دارد که زنان برای باردار شدن نیاز به برقراری رابطه جنسی محافظتنشده دارند و افزایش تعداد حاملگیها به معنی افزایش برقراری رابطههای جنسی حفاظتنشده است. در چنین حالتی احتمال آلوده شدن به عفونت HPV نیز بیشتر میشود.
فرضیه بعدی تغییرات هورمونی دوران حاملگی است که میتواند زنان را در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دهد. نکته بعدی این است که زنان حامله تا حدی دچار ضعف سیستم ایمنی میشوند که میتواند بدن را در برابر عفونت HPV آسیبپذیر کند.
علاوه بر این زنانی که برای اولین بار در سن کمتر از ۱۷ سالگی حامله شدهاند دو برابر بیشتر از کسانی که اولین بار در سن بالای ۲۵ سالگی حاملگی را تجربه کردهاند در خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند.