درد لگن (قسمت تحتانی شکم) یکی از شکایات شایع زنان و معضلات تشخیصی طب زنان است.

درد لگن ممکن است منشأ ژنیکولوژیک، گوارشی و یا مرتبط با حاملگی و مزمن یا حاد باشد. اصولاً در مواجهه با درد لگن بایستی به ترتیب سه مسئله را مشخص نمود: (1) آیا شکم حاد جراحی وجود دارد؟ (2) آیا بیمار حامله است؟ (3) مشکل بیمار حاد است و نیاز به اقدام اورژانسی دارد یا مزمن بوده و می­توان بطور سرپایی بیمار را تحت­نظر و پیگیری قرار داد؟

اولین شرط برای دستیابی به مسائل فوق­الذکر، داشتن آگاهی کافی در مورد تمامی علل بوجود آورندۀ درد لگن است. لذا قبل از نحوۀ برخورد با این شکایت ابتدا توضیحی مختصر در مورد علل آن می­دهیم.

علل اصلی و مهم در لگن (و قسمت تحتانی شکم) در زنان

1 درد حاد لگن یا قسمت تحتانی شکم 12

از نظر تعریف به دردهای شکمی (یا لگنی) که در ظرف چند دقیقه تا ساعت یا چند روز شروع شده و شدید هستند یا سیری پیشرونده داشته و نیاز به اقدامات تشخیصی و درمانی اورژانسی دارند، شکم حاد گفته می­شود و براساس اینکه نیاز به درمان جراحی یا طبی فوری داشته باشد به ترتیب به دو نوع شکم حاد جراحی و شکم حاد طبی تقسیم می­شود که ممکن است مرتبط با حاملگی باشند، یا منشأ ژنیکولوژیک و یا غیرژنیکولوژیک داشته باشند. اولین مسئله مهم در رابطه با شکم حاد (یا درد حاد لگن) مشخص کردن این است که آیا بیمار حامله است و عوارض آن در کار است یا نه؟

علل مرتبط با حاملگی

آن دسته از عوارض حاملگی که در اوایل (سه ماهۀ اول) حاملگی رخ می­دهند، می­توانند با درد حاد لگن یا قسمت تحتاتنی شکم تظاهر کنند که مهمترین و شایع­ترین آنها عبارتند از (جدول 2-12): اکثر انواع سقط (ناقص، تهدید به سقط، عفونی و ...)، حاملگی نابجا و کیست جسم زرد.

  • سقط: در این حالت درد به­صورت کرامپی، متناوب و در خط وسط بالاای پوبیس و لگن احساس شده و از ویژگی­های آن وجود سابقۀ به تأخیر افتادن قاعدگی، وجود علائم و نشانه­های حاملگی و خونریزی واژینال است (در سقط عفونی، تب و ترشحات بدبوی واژینال نیز وجود دارد.
  • حاملگی نابجا: این حالت غالباً به­صورت درد نسبتاً شدید کرامپی متناوب یا پایدار، خونریزی واژینال با سابقۀ تأخیر افتادن قاعدگی تظاهر می­کند که در صورت پاره شدن (لوله) به شکم حاد جراحی تبدیل می­شود. از ویژگی­های آن وجود حساسیت یک طرفۀ آدنکس و تودۀ آدنکسی یک طرفه دردناک (قبل از پاره شدن) است.
  • کیست جسم زرد حاملگی: کیست کورپوس لوتئوم یک کیست فونکسیونل منفرد و یکطرفه بوده و ممکن است در اوایل حاملگی بروز کند (شایع­ترین تودۀ آدنکسی در حاملگی). این کیست معمولاً بدون علامت بوده و در اکثر موارد تا حوالی هفته 14 تا 16 حاملگی خودبخود تحلیل رفته و برطرف می­شود اما ممکن است پاره شود یا موجب تورشن آدنکس شود که در این حالت افتراق آن از حاملگی لوله­ای پاره شده اکثراً در لاپاراتومی امکان­پذیر خواهد بود.
  • Degenerating Leiomyoma: لیوم­های رحمی تومورهای فیبروئید رحمی و شایع­ترین نئوپلازی رحم بوده که در حاملگی معمولاً کمی بزرگ می­شوند ولی اکثراً بدون علامت هستند. اما در درصد کمی از موارد ممکن است دچار انفارکتوس هموراژیک و درنتیجه نکروز شوند (red degeneration & necrobiolosis) که در این حالت همانند یک انفارکتوس احشایی به صورت درد ناگهانی و شدید شکم (سوپراپوبیک یا یک طرفه) و حساسیت موضعی رحمی (روی موضع انفارکته) و اغلب تب و لکوسیتوز و گاهی تحریک­پذیری رحمی و زایمان پره­ترم تظاهر می­کند. این حالت اکثراً به­صورت کنسرواتیو (استراحت، کنترل درد و ...) درمان می­شود.