احتمال بروز دیابت نوع 1 به استعداد ژنتیکی مبتنی بر انواع HLA (به ویژه نوع DR3 و DR4)، نوعی عامل برانگیزاننده ی محیطی (که احتمالاً نوعی عفونت است هرچند قطعیت آن در تمام موارد ثابت شده) و پاسخ خودایمنی (اتوایمیون) کنترل نشده ای که به سلول های بتای تولیدکننده ی انسولین حمله می کند بستگی دارد. بعضی از تحقیقات نشان داده اند که احتمالاً شیر مادر موجب کاهش ابتلا به دیابت فرزند در سال های بعد می شود.

عوامل خطر تغذیه ای دیگر نیز در حال بررسی هستند ولی هنوز شواهد قاطعی در این باره به دست نیامده است. دادن روزانه 2000 واحد بین المللی ویتامین D در نخستین سال زندگی به نوزادان، با کاهش احتمال ابتلای آنها به دیابت نوع 1 همراه است هرچند که ارتباط سببی میان این دو موضوع نامشخص است. میزان شیوع آغاز دیابت در کودکان غیر مبتلا به دیابت آشکار دارای آنتی بادی های ضد پروتئین های سلول بتا (در مراحل اولیه ی بروز واکنش ایمنی علیه این پروتئین ها) و درمان شده با ویتامین B_3 (نیاسین) در یک فاصله ی زمانی 7 ساله کمتر از 1/2 میزان بروز آن در میان جوامع عمومی و حتی کمتر از افراد دارای این آنتی بادی درمان نشده با ویتامین B_3 بوده است.

احتمال ایجاد دیابت نوع 2 را می توان در بسیاری از انواع با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و افزایش فعالیت فیزیکی کاهش داد. انجمن دیابت آمریکا (American Diabetes association; ADA) حفظ وزن در محدوده ی سالم، حداقل 5/2 ساعت ورزش در هفته (پیاده روی سریع کافی است)، مصرف چربی به مقدار متوسط یا کم و خوردن مقدار کافی فیبر(مانند غلات کامل) را توصیه می کند.

در مطالعات متعدد، ارتباط میان دیابت نوع 2 و خوردن بعضی غذاها یا داروها مطرح شده است. بعضی بررسی ها به تأخیر افتادن پیشرفت دیابت را در افراد مستعد ابتلا به این بیماری از طریق مصرف پیشگیرانه ی داروهای خوراکی ضد دیابت مانند متفورمین و روزیگلیتازون یا داروی ضد فشار خون والسارتان نشان داده اند.

در بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید تحت درمان با هیدروکسی کلروکین، میزان بروز دیابت تا 77% کاهش یافته که مکانیسم این تأثیر مشخص نیست. شیردهی ممکن است موجب پیشگیری از ابتلای مادر به دیابت نوع 2 شود.