دیابت (diabetes) در اصل از واژه ی یونانی diabainein به معنی دفع کردن و عبور دادن است که بیشتر درباره ی مایعات، از قبیل ادرار به کار می رود و از آنجا که این بیماری با دفع مقادیر زیاد ادرار همراه است به این نام موسوم شده است.

واژه ی«شیرین» ترجمه ی لغت یونانی mellitus به همین معنی است و در مجموع، نام دیابت شیرین (diabetes mellitus) در مقابل بیماری دیگری موسوم به دیابت بی مره (diabetes insipidus) بیان می شود. (درباره ی بیماری دیابت بی مزه نیز در قسمت «پرسش و پاسخ» در صفحات بعدی همین کتاب، توضیح داده شده است)

دیابت شیرین، سندرمی از اختلال متابولیسم ناشی از علل ارثی و محیطی است که موجب افزایش غیر طبیعی مقدار قندخون (هیپرگلیسمی ؛ hyperglycemia) می شود.

میزان قند خون به وسیله ی تعادل پیچیده ی مواد شیمیایی و هورمون های متعدد بدن، از جمله هورمون انسولین ساخته شده به وسیله ی سلول های بتای لوزالمعده، کنترل می شود. دیابت به گروهی از بیماری ها اطلاق می شود که در اثر نقص در ترشح انسولین یا در عملکرد آن به افزایش مقدار قندخون می انجامند.

در حال حاضر، دیابت چهارمین علت مرگ و میر در اکثر کشورهای توسعه یافته است.

بدن برای در اختیار داشتن انرژی به مقداری گلوکز (قند) نیاز دارد.چنانچه مقدار قند موجود در خون، بیش از حد نیاز بدن باشد. به سلامتی اسیب می رساند و بیماری دیابت شیرین ایجاد می شود. گلوکز از طریق غذاها به بدن می رسد و همچنین در کبد و عضلات ساخته می شود. خون، گلوکز را به تمام سلول های بدن می رساند. هورمون انسولین به گلوکز حاصل از غذا کمک می کند تا به داخل سلول ها برود. چنانچه بدن انسولین کافی نسازد یا انسولین به نحو صحیح عمل نکند، گلوکز نمی تواند وارد سلول های بدن شود و در خون باقی می ماند و در نتیجه ، مقدار گلوکز خون بسیار بالا می رود و وضعیت پیش- دیابت (دیابت پنهان، پره دیابت ؛pre- diabetes) یا دیابت (diabetes) ایجاد می شود. در پیش - دیابت، مقدار قند خون ناشتا، 125-100 و قندخون 2 ساعت بعد از خوردن گلوکز در تست تحمل گلوگز 199-140میلی گرم در دس لیتر است. در واقع وضعیت پیش- دیابت، اختلالی است که در آن مقدار گلوکز خون بیش از طبیعی است ولی هنوز به حدی نرسیده که بتوان تشخیص دیابت را مطرح کرد.

نکته

در افراد مبتلا به پیش- دیابتف خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و بیماری قلبی و سکته مغزی افزایش می یابد.

فرد مبتلا به پیش- دیابت می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد، یعنی از طریق کاهش وزن مناسب و فعالیت متوسط، از ابتلا به دیابت نوع 2 پیشگیری کند یا آن را به تعویق بیاندازد و حتی به مقادیر گلوکز طبیعی بازگردد.